ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI

 z dnia 20 września 2001 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych.

 

(Dz. U. Nr 118 z dnia 15 października 2001 r.)

Na podstawie art. 237¹⁵ § 2 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje:

 

Rozdział 1

 

Przepisy ogólne

§ 1.Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych przeznaczonych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych, zwanych dalej „maszynami roboczymi”.

§ 2.1. Niedopuszczalne jest:

1)  obsługiwanie maszyn roboczych bez urządzeń zabezpieczających lub sygnalizacyjnych wymaganych odrębnymi przepisami,

2)  dokonywanie zmian konstrukcyjnych w maszynach roboczych,

3)  wykonywanie napraw i konserwowanie maszyn roboczych będących w ruchu,

4)  odtłuszczanie i czyszczenie powierzchni maszyn roboczych benzyną etylizowaną lub innymi rozpuszczalnikami, których pary mogą tworzyć z powietrzem mieszaniny gazów palnych lub wybuchowych.

2. Eksploatowanie maszyn roboczych odbywa się na terenie rozpoznanym pod względem warunków geologicznych i gruntowych.

§ 3.1. Podczas obsługi maszyn roboczych w szczególności:

1)  w terenie uzbrojonym lub na drodze o ograniczonym ruchu,

2)  w pobliżu budynków i budowli,

3)  w sąsiedztwie napowietrznych linii energetycznych,

4)  w wykopach szerokoprzestrzennych,

5)  na terenie bagiennym lub w wodzie,

6)  na pochyłościach lub stokach

– zapewnia się środki bezpieczeństwa przewidziane w dokumentacji techniczno-ruchowej, instrukcjach obsługi oraz w stanowiskowych instrukcjach bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Podczas współpracy maszyn roboczych z:

1)  dodatkowym osprzętem przeznaczonym do robót ziemnych, budowlanych i drogowych,

2)  liniami technologicznymi do produkcji zapraw betonowych lub kruszywa

– stosuje się zasady bezpieczeństwa i higieny pracy określone w instrukcjach obsługi tych urządzeń lub linii technologicznych.

§ 4.1. Teren robót prowadzonych przy użyciu wielozadaniowych agregatów do naprawy nawierzchni drogi ogradza się w sposób uniemożliwiający wejście na ten teren osób niezatrudnionych oraz oznakowuje się zgodnie z odrębnymi przepisami.

2. W zależności od rodzaju i zakresu, roboty w pasie drogowym prowadzi się przy:

1)  zamkniętym ruchu na drodze lub

2)  wyłączeniu z ruchu drogowego części jezdni, pasa ruchu jezdni albo jego części, lub

3)  ograniczonej prędkości pojazdów poruszających się na remontowanym odcinku jezdni, w przypadku gdy roboty są prowadzone na poboczu drogi, w rowie lub na przydrożnych skarpach.

3. W warunkach ograniczonej widoczności miejsce pracy maszyn roboczych oświetla się.

§ 5.W czasie przerw w pracy oraz po zakończeniu pracy maszyny robocze zabezpiecza się przed ich przypadkowym uruchomieniem przez osoby nieupoważnione lub niezatrudnione przy tych pracach.

§ 6.Podczas załadunku maszyn roboczych, transportu na wyznaczone miejsce robót oraz wyładunku, przestrzega się następujących wymagań:

1) załadunek na środki transportu drogowego lub kolejowego przeprowadza się w sposób zmechanizowany z rampy czołowej, zgodnie z instrukcją załadunku i transportu poszczególnych maszyn,

2)  w przypadku załadunku ciężkich maszyn roboczych na przyczepy niskopodwoziowe przy użyciu wciągarek mechanicznych, zatrudnione przy tej czynności osoby nie mogą znajdować się w pobliżu naciągniętej liny lub osi jej przedłużenia oraz za wciąganą maszyną,

3)  operatorzy i inne osoby wyznaczone do konwojowania maszyn roboczych transportem kolejowym lub drogowym podlegają uprzedniemu przeszkoleniu w zakresie bezpieczeństwa transportu maszyn roboczych tymi środkami lokomocji.

 

Rozdział 2

 

Przepisy szczegółowe

§ 7.1. Przed rozpoczęciem robót, o których mowa w § 1, osoba nadzorująca pracowników informuje pracowników o zasadach bezpiecznego wykonywania pracy i stosowanych sygnałach ostrzegawczych.

2. Czynności zdejmowania lub regulowania naczynia roboczego maszyny roboczej są wykonywane wzespole conajmniej dwuosobowym.
3. Niedopuszczalne jest podczas robót ziemnych:

1)  wysuwanie lemiesza maszyny roboczej poza krawędź klina odłamu,

2)  używanie maszyn roboczych na gruntach gliniastych w czasie trwania ulewnego deszczu.

§ 8. 1. Przed rozpoczęciem robót ziemnych na terenie uzbrojonym w instalację wodociągową, kanalizacyjną, elektryczną, gazową lub centralnego ogrzewania ustala się z jednostkami zarządzającymi tymi instalacjami odległości bezpiecznego używania maszyn roboczych na tym terenie.

2. Podczas wykonywania robót ziemnych w razie przypadkowego odkrycia lub naruszenia instalacji, o których mowa w ust. 1, niezwłocznie przerywa się pracę i ustala się z właściwą jednostką zarządzającą daną instalacją dalszy sposób wykonywania robót.
3. Jeżeli podczas wykonywania robót ziemnych zostaną odkryte przedmioty trudne do identyfikacji, przerywa się dalszą pracę i zawiadamia się osobę nadzorującą roboty ziemne.

§ 9.1. Przewód elektryczny lub hydrauliczny łączący maszynę roboczą z siecią zasilającą zabezpiecza się przed uszkodzeniami.

2. Podczas zagęszczania gruntu urządzeniami wibracyjnymi:

1)  miejsca pracy mają być oznakowane przenośnymi zaporami,

2)  mają być przestrzegane warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w dokumentacji techniczno-ruchowej i w instrukcji obsługi.

§ 10.1. Podczas wykonywania robót ziemnych i przemieszczania maszyn roboczych na pochyłościach i stokach zachowuje się wymagania określone w dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny.

2. Niedopuszczalne jest podczas wykonywania robót ziemnych:

1)  tworzenie nawisów przy wykonywaniu wykopów,

2)  włączanie mechanizmu obrotu maszyny roboczej w trakcie napełniania naczynia roboczego gruntem,

3)  przebywanie osób w zasięgu działania naczynia roboczego maszyny roboczej,

4)  przemieszczanie maszyny roboczej po pochyleniach przekraczających dopuszczalny stopień, określony w jej dokumentacji techniczno-ruchowej,

5)  wykonywanie tych robót pod czynnymi napowietrznymi liniami energetycznymi w odległości mniejszej niż to określają odrębne przepisy,

6)  przebywanie osób w kabinie pojazdu do transportu wykopanego gruntu, w czasie załadunku jego skrzyni, w przypadku gdy kabina pojazdu nie została konstrukcyjnie wzmocniona.

3. Wyładowanie gruntu z naczynia roboczego maszyny roboczej do robót ziemnych może nastąpić nad dnem skrzyni pojazdu stosowanego do transportu, na wysokości nie większej niż:

1)  0,5 m przy ładowaniu materiałów sypkich,

2)  0,25 m przy ładowaniu materiałów kamiennych lub zbrylonych.

§ 11.1. Podczas wykonywania wykopów wąskoprzestrzennych osoby współpracujące z operatorem mogą znajdować się wyłącznie w zabezpieczonej części wykopu.

2. Niedopuszczalne jest w miejscu wykonywania wykopów:

1)  prowadzenie jednocześnie innych robót,

2) przebywanie osób niezatrudnionych.

§ 12. 1. Podczas wykonywania robót ziemnych na terenie bagnistym, podmokłym lub w wodzie maszynę roboczą umieszcza się na podkładach stabilnych i trwale połączonych ze sobą.

2. Podczas wbijania pali na terenie, o którym mowa w ust. 1, operatora maszyn roboczych wyposaża się w środki ochrony indywidualnej chroniące przed utonięciem, a na pomostach umieszcza się koła ratunkowe z linką.
3. Podczas wbijania pali sprawdza się:

1)  czy zachowane zostały dopuszczalne parametry obciążenia pomostu określone w dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny roboczej,

2)  równomierność obciążenia pomostu roboczego,

3)  stan podmycia jarzm podtrzymujących pomosty robocze,

4)  stan techniczny pomostu roboczego po opadach i wyładowaniach atmosferycznych.

§ 13.Samobieżne maszyny do transportu zaprawy betonowej wyposaża się w:

1)  widoczny napis zabraniający zbliżania się do podniesionego kosza wyładowczego,

2)  urządzenie do sygnalizacji dźwiękowej, uruchamiane przed każdą czynnością podnoszenia i opuszczania kosza wyładowczego lub uruchamiania wysięgnika.

§ 14.1. Montaż i usytuowanie linii technologicznych do transportu zaprawy betonowej lub masy bitumicznej prowadzi się w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników i właściwe funkcjonowanie tych linii.

2. Demontaż lub przedłużanie linii technologicznych, o których mowa w ust. 1, wykonuje się po zredukowaniu ciśnienia roboczego w urządzeniu podającym.

§ 15.1. Ręczne narzędzia udarowe nie mogą posiadać rękojeści krótszej niż 0,15 m oraz ostrych krawędzi, pęknięć lub zadr w miejscu uchwytu, a operatorzy podczas ich stosowania używają rękawic antywibracyjnych.

2. Ręczne narzędzia, w szczególności kliny, przecinaki lub przebijaki, wyposaża się w uchwyty, jeżeli ich nie posiadają.

§ 16.1. Podczas pracy maszyn roboczych do kruszenia materiałów skalnych niedopuszczalne jest wrzucanie do leja zasypowego materiałów skalnych lub ich wyjmowanie.

2. Lej zasypowy wyposaża się w zabezpieczenie chroniące pracowników przed odrzutem materiałów skalnych na zewnątrz.

§ 17.1. Zespół maszyn roboczych do otaczania i suszenia kruszywa instaluje się na stabilnym fundamencie oraz wyposaża się w instalację przeciwporażeniową i w urządzenia odpylające.

2. Podczas pracy zespołu maszyn roboczych, o którym mowa w ust. 1, niedopuszczalne jest przebywanie lub przechodzenie pod zasobnikiem.
3. Niedopuszczalne jest uruchamianie zespołu maszyn roboczych, o którym mowa w ust. 1, bez uprzedniego upewnienia się, czy obsługa zajęła wyznaczone stanowiska robocze.

§ 18.Niedopuszczalne jest stosowanie ognia otwartego przy podgrzewaniu masy bitumicznej będącej w zbiornikach lub cysternach maszyn roboczych.

§ 19.Urządzenia do zagęszczania gruntu, asfaltu, piasku i żwiru, w szczególności ubijaki, zagęszczarki ciężkie i ze spryskiwaczem, walce okołkowane, walce wibracyjne, używa się zgodnie z zasadami określonymi w instrukcjach obsługi każdego z tych urządzeń.

§ 20.Podcinanie lub wycinanie drzew rosnących w pobliżu napowietrznych linii energetycznych, wiatrołomów, drzew spróchniałych, rosnących na stromych skarpach i na terenie zabudowanym wykonuje się pod nadzorem i przez co najmniej dwóch pracowników.

§ 21.1. Zgarnianie gruntu na pochyłościach lub stokach przy użyciu maszyn roboczych, w szczególności zgarniarek, wykonuje się zgodnie z zasadami określonymi w dokumentacji techniczno-ruchowej tych maszyn.

2. Niedopuszczalne jest:

1)  przewożenie osób w skrzyniach ładunkowych zgarniarek,

2)       opuszczanie skrzyni podczas jazdy poniżej parametrów określonych przez producenta zgarniarki.

§ 22.1. Rusztowania stosowane przy robotach budowlanych mają spełniać wymagania bezpieczeństwa określone w odrębnych przepisach.

2. Niedopuszczalny jest montaż i demontaż rusztowania:

1)  podczas ograniczonej widoczności oraz o zmroku i w nocy bez dostatecznego oświetlenia,

2)  w czasie opadów deszczu i śniegu,

3)  podczas gołoledzi,

4)  podczas burzy i wiatru o prędkości przekraczającej 10 m/s.

§ 23.Maszyny robocze, o których mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia, mogą być obsługiwane wyłącznie przez osoby, które ukończyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie.

§ 24.1. Szkolenie, o którym mowa w § 23, obejmuje część teoretyczną i praktyczną.

2. Część teoretyczna obejmuje zagadnienia z zakresu:

1)  dokumentacji technicznej maszyn roboczych,

2)  bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji maszyn roboczych,

3)  technologii wykonywania robót ziemnych,

4)  użytkowania i obsługi maszyn roboczych.

3. Część praktyczna szkolenia obejmuje naukę eksploatacji maszyn roboczych w różnych warunkach terenowych i technologicznych.

§ 25.Szkolenie, o którym mowa w § 23, może prowadzić podmiot, który posiada:

1)  warunki lokalowe do prowadzenia wykładów,

2)  park maszynowy wraz z placem manewrowym,

3)  kadrę wykładowców,

4)  warunki socjalne i wyposażenie dydaktyczne.

§ 26.1. Osoba, która uzyskała pozytywny wynik sprawdzianu, o którym mowa w 23, otrzymuje świadectwo oraz uzyskuje wpis do książki operatora.

2. Wzór książki operatora zawiera załącznik nr 2 do rozporządzenia.
3. Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie potwierdza spełnienie wymagań, o których mowa w § 25, opracowuje programy szkolenia, prowadzi listę wydawanych świadectw i wpisów do książki operatora.

 

Rozdział 3

 

Przepisy przejściowe i końcowe

§ 27.Potwierdzenia odbycia szkoleń, stwierdzające uprawnienia uzyskane na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują moc.

§ 28.Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.